Diploma

Ik ben een papiertje rijker. Na vier jaar studie kreeg ik gisteren het bericht dat ik ben geslaagd voor de opleiding tot ZKM Consultant. Nu mag ik een ® achter het woord consultant zetten vanwege het behalen van het certificaat dat geldt als teken van mijn geschiktheid.  Bij de beroepsvereniging word ik eveneens geregistreerd als volleerd.

Ben ik dat?

O nee, nog lang niet.

Ik kan absoluut de nodige diepte in de gesprekken krijgen, ook bij mensen die het liever niet hebben over de donkere kanten van het bestaan, maar het opschrijven van een levensverhaal in de vorm van ‘waardegebieden’, is een kunst of kunde die ik nog lang niet tot in de finesses beheers. Dat vraagt nog veel oefening en telkenmale reflectie op ‘hoe kan het beter?’ en introspectie op ‘waar liet ik het bij deze persoon liggen en waarom?’.

Elders op deze site leg ik uitgebreid uit wat ZKM coaching inhoudt. Ook heb ik een blog geschreven over een psychologisch fenomeen genaamd ‘overdracht en tegenoverdracht’, dat bij het 1-op-1 begeleiden van mensen vraagt om professionele alertheid.

Opleiding voor interne coachpool

In oktober 2010 startte ik de ZKM opleiding. Bij Wegener was ruimte om een interne coachpool op te zetten, dit gebeurde vanuit mijn team. De HR collega’s die deelnamen startten op basis van vrijwilligheid een professionele coachopleiding. De ZKM opleiding was een van deze opleidingen.

Uiteindelijk was ik de enige die aan deze opleiding meedeed. Het is heel lastig uit te leggen aan mensen die de ZKM niet kennen, wat het is en vooral wat je er aan kunt hebben. Achter de methodiek zit een heel theoretisch denkkader (Dialogical Self Theory) en de methodiek maakt volop gebruik van wetenschappelijk verantwoorde statistische grootheden. Dat schrikt menigeen af.

Mij ook.

Vooral moeten studeren in een wetenschappelijk boek in het Engels was niet waar ik meteen enthousiast over werd. Wat mij wel erg leuk leek, was om weer eens echt college te krijgen. Het is inspirerend om les te krijgen van iemand die echt veel meer kennis heeft dan jijzelf. Tenminste, ik geniet daarvan.

De colleges van emeritus hoogleraar Hubert Hermans waren precies wat ik hoopte: inspirerend.

HR = doen

Het HR vak is een pragmatisch vak. Het gaat om zaken regelen, doelen halen en processen verbeteren.  Het is bovenal veel doen. Dat is lekker concreet en geeft aan het eind van een werkdag een tevreden gevoel.

Een nadeel daarvan, voor mij, is dat veel ‘doen’ meestal gelijk staat aan bezig zijn met veel activiteiten die een kort-cyclisch karakter hebben. Als iets in het HR vak een doorlooptijd heeft van drie maanden, is dat al best lang. Op den duur vind ik dat niet bevredigend. Ik wil óók graag projecten doen die pas na een jaar of zelfs pas na twee jaar tot iets leiden. Die projecten zijn doorgaans complexer en lastiger, zowel in te behalen doelen als inhoudelijk en procesmatig.

Maar ook dat soort projecten hebben hun beperking. Vaak schiet het veel minder hard op dan zou kunnen door allerlei organisatiepolitieke factoren, door wisselingen in het topmanagement of door veranderingen in budgettaire mogelijkheden. Ik hou van complex én van opschieten. Bij lange termijn projecten raak ik vaak na verloop van tijd verveeld, dan duurt het gewoonweg te lang.

Mensenwerk

Toch weet ik dat ik niet altijd verveeld raak. Vooral in het rechtstreeks werken met mensen gebeurt dat eigenlijk nooit. Mensen boeien en verrassen mij altijd weer.

Ik geloof niet dat mensen ‘onveranderbaar’ zijn. Ik houd ook niet van uitspraken als ‘hij is toch zus’, ‘zij is nu eenmaal zo’. Hoezo ‘is’? ‘Is’ is zo absoluut. Alsof er een status quo is waar iemand niet meer vandaan komt. Mensen veranderen heus wel, als ze maar genoeg ruimte krijgen dat op hun eigen manier te doen. Daar laten organisaties het nogal eens liggen. Vooral de blauwdrukdenkers geloven in mallen en beheersing, maar de hoogtijdagen van de klokkengieterijen liggen allang ver achter ons.

Ruimte geven is zoveel effectiever dan met een opgelegde aanpak proberen mensen in beweging te krijgen.

Dit soort gedachten en nuanceringen brachten mij vanzelf terug in de schoot van de psychologie. Ik wilde mij graag verder bekwamen in het begeleiden van mensen op een niet-autoritaire manier. Dus niet als adviseur of als degene die het beter weet. Maar als mens naast een ander mens.

Narratief werken

De ZKM past hier prachtig bij. Je maakt gebruik van, zoals dat zo mooi heet, ‘narratieve technieken’, wat niet anders is dan dat het verhaal van de persoon centraal staat en dat heel precies de woorden van de persoon belangrijk zijn en worden gebruikt.

De ZKM is in die zin een heel talige aanpak. Dit past wonderwel bij mij. Ik geniet ervan als iemand een mooie formulering maakt en daar zelf, soms met verbazing, bij constateert dat een zin heel precies een levensgebeurtenis beschrijft.

Bij Wegener deed ik de ZKM met veel journalisten. Dit werkte als een tierelier. Journalisten zijn bij uitstek talig. Dat wil niet zeggen dat het dan automatisch een makkelijke methode is. Vaak neigden mijn journalistieke klanten naar te veel praten in abstracties en moest ik behoorlijk ingrijpen om het persoonlijker te maken. Abstracties helpen niet in het doorvoelen van een situatie.

In de ZKM komen belangrijke levensgebeurtenissen en gevoelens op een mooie manier bij elkaar.

Nevengeschikt

Een tweede element van de ZKM waar ik blij van word, is dat de methodiek uitgaat van nevengeschiktheid van klant en begeleider. Beide zijn even hard nodig in het totale proces.

De ZKM is daarmee in zichzelf niet hiërarchisch. In de psychologie is dat echter niet vanzelfsprekend. Meestal heeft de psycholoog toch een meermachtige positie. Hij staat als het ware boven de klant.

Ook in het HR vak herken ik deze positie. Als professional is het heel verleidelijk je continu als adviseur, als beter-weter op te stellen. Terwijl er zoveel mooiere dingen gebeuren als je het niet weet, niet invult en geen advies geeft. Maar dat vraagt een andere beroepshouding en dat is in het begin naast spannend ook moeilijk.

ZKM en psychologie

De opleiding bracht mij terug naar nadenken over dit soort dingen en hielp mij mijn eigen gewoontegedrag langzaamaan te veranderen. Er bleek een groter psycholoog in mij te huizen dan ik vooraf nog dacht te zijn. Het was heerlijk weer met mijn neus in de theorie te duiken, met collega-studenten situaties te bespreken en je eigen gedrag daarin onder de loep te nemen.

Het was ook zwaar en het duurde lang. Als ik vooraf had geweten hoeveel tijd het me zou kostten, was ik er waarschijnlijk niet aan begonnen. Het is maar goed dat ik dat soort dingen niet heel grondig uitzoek van te voren, want ik heb er óók enorm van genoten, er heel veel van opgestoken, heb waardevolle contacten opgedaan en ben zelf weer eens goed tegen het psychische röntgenapparaat gehouden.

En last but nog least, dit werk geeft me bijzondere inkijkjes in het leven van mensen, het levert heel mooie gesprekken op én ik ben getuige van bijzondere ontdekkingen die mensen zélf doen over zichzelf.

Uiteindelijk is zelfinzicht de sleutel tot ieder persoonlijk veranderingsproces.

23 augustus 2014