De afgelopen periode zag ik twee documentaires over volwassen autistische mannen. Beide verhalen waren zonder meer aangrijpend.

Kees

‘Het beste voor Kees’ vond ik aangrijpend omdat het herkenning gaf.

De documentaire laat de gevangenis zien van een gezinssysteem, ooit voortgekomen uit de beste bedoelingen, dat is vastgelopen in blindheid voor de patronen in juist dat eigen systeem. Kees is de Zonnegod van zijn eigen wereld, gefaciliteerd door zijn liefhebbende ouders, meer in het bijzonder door zijn moeder. Zij zegt tegen het eind van de documentaire: ‘Hij heeft zich zo ontwikkeld, hij is zijn autisme ontgroeid’.

Ik denk het niet. Kees is zo autistisch als hij groot is.

Toch begin ik met schrijven dat de film herkenning gaf. Wat ik herken is de stevige neiging je bijzondere kind te willen beschermen. Voor je het weet ben je bezig hem of haar te ontzien. Mijn grootste valkuil is misschien wel dat ik enorm de neiging heb me als Redder te manifesteren en dat bovendien zelf niet in de gaten heb. Ik doe dat niet omdat ik zo nodig wil redden, ik doe dat ongemerkt. Uit pure bescherming.

Ik ben dus niet zoveel anders dan de moeder van Kees in de documentaire.

Heftig dus. Deze uitvergroting van mijn eigen valkuil.

Matthijs

‘De regels van Matthijs’ vond ik aangrijpend omdat Matthijs in zijn autisme en leven enorm alleen en onbegrepen is. Hij verbouwt zijn huurappartement op een onaangepaste manier en leeft tussen de troep van zijn onnavolgbare verbouwingsoperaties.

Er is in onze wereld geen ruimte voor onaangepaste verbouwingen en troep in huurwoningen. Dat is begrijpelijk maar ook verarmend.

Begrijpelijk omdat we ongeschreven en geschreven regels hebben over wat kan en wat niet en de meesten van ons zich daar moeiteloos aan houden. Verarmend omdat de film over Matthijs een blik geeft op de fascinaties die voortkomen uit een brein dat anders werkt.

Ik vind dat mooi.

Matthijs trekt de uiterste consequentie uit zijn eigen regels en maakt een eind aan zijn leven.

De manier waarop dat duidelijk wordt is aangrijpend. Het einde is niet onverwacht omdat het in alle aankondigingen vermeld stond, maar ik was er niet op beducht de onmacht en schrik van de documentairemaker te kunnen voelen.

Heftig dus. Deze onbereikbare ziel te zien in al zijn eigen rijkheid en om het onvermogen te voelen van iedereen die om hem heen stond.

Autimam

Maar bovenal heftig omdat beide verhalen mijn grootste angst weerspiegelen.

Doordat beide verhalen tegenovergesteld van elkaar zijn, kreeg ik een blik op het effect van beschermen en het effect van loslaten. Kees staat op een voetstuk, wordt vertroeteld en leeft beschermd, terwijl Matthijs alleen is in een voor hem onveilige wereld. Kees handhaaft zich, Matthijs gaat er aan onderdoor.

Hoe doe je de opvoeding als ouders van zo’n kind? Teveel bescherming bevordert de zelfredzaamheid niet, loslaten zonder veilige bescherming is wel erg hard de andere kant op.

Een onmogelijk dilemma. En iedere ouder van een autistisch kind komt ervoor te staan. Maar ook als je kind schizofreen is, gehandicapt of anderszins afwijkt van wat ‘normaal’ is, word je met dit dilemma geconfronteerd.

Ga er maar aan staan!

25 juni 2014

Je kunt beide documentaires (nu nog) bekijken op Uitzending gemist.